Gjergj Qiriazi (George D. Kyrias) (27 May 1868 – 30 December 1912) was an
Albanian patriot, author, educator, translator, Protestant Bible distributor, organizer of the First
Congress of Monastir (1908), and activist of the
Albanian National Awakening.
Like his brother
Gjerasim, he went on to study at the Collegiate and Theological Institute, a Protestant institution in
Samokov,
Bulgaria. Alexander Thomson sponsored his education. He attended the school in 1885–1889, but left Bulgaria before graduating, to avoid mandatory conscription into the Bulgarian army.[4]
Biography
He worked for the
American Bible Society in
Salonica, and then for the
British and Foreign Bible Society,[5] and took over the direction of the first Albanian girls' school in
Korçë upon the death of his brother. In 1908 he was the president of the Albanian Bashkimi club in Monastir and later became vice-president.[6] In 1908, he was a delegate at the
Congress of Monastir.[7] Qiriazi also worked as an interpreter at the Austro-Hungarian consulate in Bitola.[8] A
Turkish language high school (idadiye) for boys was created in 1908 and Qiriazi was appointed as a teacher of the
Albanian language.[9] In 1909, the
Young Turk government planned to assassinate Qiriazi for his involvement in the Albanian national movement.[10]
Gjergj Qiriazi was one of the founders of the Albanian printing press Bashkimi i Kombit. He helped his brother Gejrasim to publish two volumes of literature, namely Hristomathi a udhëheqës për ç'do shtëpi shqiptari (Monastir, 1902) and a co-wrote with him a collection of religious verse Kënkë të shenjtëruara (Monastir, 1906).[11]
Udhëtari nga kjo Botë ndë tjetërën, a Udha e të Krishterit nga qytet i humbjes gjer ndë qytet të Qiellit, e treguarë si ëndërë prej Jovan Benjian (translated from
The Pilgrim's Progress, with introduction, in 1894). Korçë: Dhori Koti, 1927. Republished in original (
ISBN978-9928-4519-4-1) and with updated spelling (
ISBN978-9928-4519-3-4) – Tirana: Instituti për Studime Shqiptare dhe Protestante, 2018–2019.
Fisika. Bukuresht: Dituria, 1899.
"Shqiponja". Albania, 1900, nr. 11, dhjetor.
"Nevojat e Shqipërisë: ca mentime". Albania, 1901, nr. 1, 31 janar.
"Një udhë[tim] në Shqipëri" Albania, 1901, nr. 5, maj.
"Urtësia e dituria". Albania, 1901, nr. 9, shtator.
"Zër' i skolisë". Albania, 1901, nr. 10, tetor.
Hristomathi më katër pjesë: gjëra të ndryshme e të vëgjejtura për këndim edhe për dobi të mësonjëtorevet shqipe, a udhëheqës për ç’do shtëpi shqipëtari, të gatuara edhe një pjesë nga dialogët të kthyera, prej një mëmëdhetari (editor, co-author with Gjerasim Qiriazi). Sofia: Mbrothësia, 1902 (vol. 1) and 1907 (vol. 2). Republished 2023 (Tirana: ISSHP) as Krestomaci: udhëheqës për çdo shtëpi shqiptari (
ISBN978-9928-4519-1-0 and
ISBN978-9928-4519-2-7).
"Fati i Shqipërisë". Albania, 1903, nr. 7, korrik.
"Shkaku i të mos mbrothësuarit të shkronjave shqip në Shqipëri". Kalendari Kombiar 1905, IX. Sofje, 49-61.
"Arësim i gravet". Drita, Sofje, nr. 82, 9 gusht 1906.
Kënkë të Shenjtëruara për falëtoret shqipe (të kthyera prej anglishtesë, gerqishtesë edhe bullgarishtesë). Sofia: Mbrothësia (Kristo Luarasi), 1906.
"Nevojat që kemi për të qytetëruarë Shqipërinë me anën e diturisë". Korça, nr. 3, 7 janar 1909.
"Nevoja për të përhapurë mjeshtërinë ndë Shqipëri". Korça, nr. 6, 18 shkurt 1909.
Këngë të shenjtëruara për falëtoret shqipe. Korçë: Dhori Koti, 1927.
Lloshi, Xhevat. Gjergj Qiriazi në Kongresin e Manastirit. Skopje: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2019,
ISBN978-608-4897-03-3 (v. 1) and
ISBN978-608-4897-04-0 (v. 2).
Hosaflook, David. Lëvizja Protestante te shqiptarët, 1816–1908. Skopje: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2019,
ISBN978-608-4897-08-8.
Qiriazi-Dako, Sevasti (trans. Holger Dashi). Jeta ime. Shkup: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2016,
ISBN978-608-4653-41-7.
^Sevasti Qiriazi-Dako. Jeta ime (Shkup: ITSHKSH, 2016), p. 327–330
^Quanrud, John (2016). Gerasim Kyrias and the Albanian National Awakening, 1858–1894. Tirana: Institute for Albanian and Protestant Studies. pp. 117–118.
ISBN978-0993424823.
^Kyrias-Dako, Sevasti (2022). My Life: the autobiography of the pioneer of female education in Albania (2nd ed.). IAPS. p. 95.
ISBN978-1946244420.